De belangrijkste trends van SXSW volgens Michiel Buitelaar

Elk jaar wordt in Austin Texas het congres South by South West (SXSW) georganiseerd. Wij vroegen ervaren SXSW ganger Michiel Buitelaar naar zijn ervaringen en hij geeft een uitgebreid overzicht van de belangrijkste trends en zet daarbij de nodige relativeringen.

Dit jaar hebben we aan verschillende SXSW bezoekers een aantal korte vragen gesteld over hun ervaringen. De bijdrage van Michiel Buitelaar was zo uitgebreid en interessant dat we die hier in zijn geheel weergeven. Dus pak een kopje koffie en ga er even goed voor zitten.

Door Michiel Buitelaar – SXSW is overweldigend en moeilijk samen te vatten. Door de omvang is ruim meer dan 50% mij ontgaan, schat ik. Dus: wat hier volgt is een kleine subjectieve greep, alleen maar uit het ‘interactive’ deel (een verouderde term).

Trends

Er waren allerhande ‘trends’ in die zin dat er onderwerpen waren waar velen over spraken. Waar veel tijd aan besteed werd. Dat lijkt mij de definitie van ‘trends’: dingen waarover men met graagte, waardering en verwachting over spreekt, méér dan over de rest. Dat kan dus ook volstrekte onzin zijn. Dat is het soms ook, ook op SXSW.

Ik heb tenminste de volgende populaire dingen of trends gesignaleerd:

Self-driving cars
AI & Robotics
Ècht nieuwe media
Messaging platforms
AR & VR
Ruimtevaart

Zelfrijdende auto’s

Self-driving cars: het is al jaren aan de gang, maar het wordt nu wel serieus. De technologie snelt vooruit en zit niet alleen bij ‘grote jongens’. Regelgeving (inclusief psychologie) lijkt mij de belangrijkste horde. Ik heb iemand horen vragen: hoe veel verkeersdoden zijn er per dag? Zijn antwoord: ongeveer 3.000 per dag (ik heb wel eens grotere cijfers gehoord). ‘Who cares?’, zei hij. Toen vroeg hij: ‘wat gebeurt er als de eerste dode valt door een rijdende robot?’ Een hoop gelazer, was het antwoord van de zaal. Dat dus. Regels en achterliggende psychologie dat zijn grote hindernissen. De verhalen die ik heb aangehoord, gaven aan dat die zelfrijdende auto’s spoedig (of zelfs vandaag?) van start kunnen gaan. Er is al veel indrukwekkends gebeurd. Ik vond de verhalen daarover overwegend goed, soms indrukwekkend en meestal diepgaand. Dit is serieus. Dit is nabij.

Ik denk trouwens dat een ‘zelfrijdende auto’ iets anders is dan ‘een auto die zelf rijdt’. Mij lijkt het een fundamentele verandering van mobiliteit, een die met name steden maar ook levens gaat veranderen. Als je huidig autogebruik van een afstand beziet, moet je volgens mij vaststellen: wat een hopeloos inefficiënt gedoe!

Artificial intelligence en robots

AI & Robotics: niet nieuw, maar zeker relevant. Het gaat voort, misschien zelfs sneller dan voorheen. Er waren weer nieuwe, betere voorbeelden en vooruitblikkende beschouwingen. Er was héél veel aandacht hier voor bij SXSW. Zelf heb ik een hunch dat er grote dingen te gebeuren staan, de komende paar jaar, maar zeker de komende decennia. Vandaag en morgen valt het wellicht nog wel mee. Maar… laat ik twee beroemde, oude stellingen aanroepen.

De paradox van Moravec
Dingen die moeilijk lijken, zijn vaak makkelijk. En andersom (in AI althans). Trap lopen of handdoeken vouwen, dat is pas echt lastig voor een intelligente robot. Maar zeven getallen van 12 cijfers elk vermenigvuldigen of een schaakstelling doorrekenen, dat is voor software eigenlijk makkelijk. Dat is iets wat mensen niet altijd zo zien. Men moet intelligente robots en mensen niet zomaar vergelijken. Maar dat doen mensen toch de hele tijd. Volgens mij is dat een raar uitgangspunt, een het schept niet altijd een relevant kader. Lees meer over de paradox van Moravec.
Arthur C Clarke
Deze science fiction schrijver en ziener zei: de betekenis van nieuwe technologie wordt op korte termijn meestal overschat en op de lange termijn meestal onderschat. Ik denk dat dit hier van toepassing is.

Beide stellingen geven stof tot overpeinzing. Beide lijken mij waar en niet altijd voldoende in ogenschouw genomen. Ik denk dat artificiële intelligentie en robots grote impact gaan hebben, de komende 10 jaar en meer. En al hebben! Maar het gaat er, denk ik, net wat anders uitzien dan we nu denken. En het gaat niet allemaal morgen of overmorgen gebeuren. Er zijn al flarden AI her en der (in Siri bijvoorbeeld of in de Rotterdamse haven) die meer kunnen dan men denkt.

Mijn favoriete mysticus Marshall McLuhan had het decennia terug over de ‘horse carriage syndrome’. Hij beweerde dat mensen nieuwe dingen meestal bekijken in termen van het oude, het bekende: Een auto is een snellere versie van paard en wagen.

Dat geldt ook voor AI. Het is niet ‘beter schaken of Go spelen dan een mens’, al is dat een aardige oefening. Het gaat veel verder. Zo ver dat het niet goed te schetsen is. Het antropocentrische beeld van AI: wat kan software beter doen dan mensen? Is dat echt de maat der dingen? Ik betwijfel het en toch is dit wel de dominante meetlat. Over 10 jaar niet meer, denk ik, hoop ik.

Het antropomorfe beeld van robots is dominant: robots die er deels uit zien als mensen, met armen en een hoofd. Dat lijkt mij een beperkt en beperkend beeld. Robots kunnen andere dingen beter dan mensen, denk ik, en dat is ook fijn. Robots kunnen ‘eenvoudige’ dingen vaak minder goed dan je denkt. Het uit je broekzak halen van een los muntje, dat kan een robot dus niet! Net als met artificial intelligence: een robot met een mens vergelijken, dat is maar één invalshoek.
AI is overwegend heel specifiek en ‘diep’. He-le-maal niet generalistisch, zoals het mensenbrein. Michiel Berger legt dit uit in ‘Kunnen AI systemen echt denken’. Kortom: we gaan boeiende tijden tegemoet met robots en artificiële intelligentie.

Nieuwe-nieuwe media (in tegenstelling tot oude nieuwe media)

Èchte nieuwe media: er waren diverse mediabedrijven die serieus innovatief zijn in hun denken (Vox, BuzzFeed) òf die hun oude huid verregaand lijken te hebben afgeschud (Washington Post). Ik ben niet objectief, ik heb zelf 10 jaar in de media gewerkt en heb daar de littekens van op mijn ziel. Het is een aartsconservatieve sector waarin inside-out en chargrijnig denken domineer, of domineerde. Ik denk op SXSW te hebben waargenomen dat het gekanker op ‘dat nieuwe gedoe maakt alles kapot’ heeft plaatsgemaakt voor ‘we weten het ook niet precies maar we gaan het op honderd manieren proberen’. Dat is mooi om te zien. Dat gemopper van de afgelopen 10 jaar, het dominante denken onder hoofdredacteuren van 90% van de kranten en bladen (zeg maar het Pieter Broertjes wereldbeeld) is een kansarme zaak die al jaren zijn begrafenis tegemoet gaat. Mooi zo! En de bedrijven die ik hier boven noemde, hebben fraaie nieuwe dingen laten zien. Hulde!

(Overigens heb ik niemand gezien of gehoord op SXSW die nog gelooft in traditionele vormen van digital advertising als business model.)

Messaging & conversational user interfaces

Ik heb praatjes bijgewoond over messaging, conversational user interfaces en de beperkingen van mobiele apps en mobiel browsen. Ik noem nu verschillende dingen die vagelijk iets met elkaar van doen hebben. Vagelijk. Maar het zijn mijns inziens dingen die de wereld van ‘mobiel Internet’ gaan veranderen, wellicht snel.

Messaging platforms, die zijn er: we produceren nu tegen de 300 miljard berichten per dag, hoorde ik. Maar deze platforms gaan open, het worden systemen voor veel meer dan person-to-person communicatie. Er zijn of komen intelligente bots die Facebook Messenger, Whatsapp, WeChat en andere chat services gaan gebruiken (of dat al doen) als platforms voor allerhande contacten tussen mensen en bedrijven. Er waren op SXSW mensen die beweren dat messaging systemen het nieuwe browsen zijn of worden. Een aardig overzicht van relevante overpeinzingen en ontwikkelingen komt van Alper Çugun.

Mijn feilbare intuïtie zegt mij:

Sommigen overdrijven deze ontwikkelingen, kreten als ‘het nieuwe browsen’ lijken mij voorbarig en over-the-top, maar…
Hier zit wel iets heel serieus en dingen gaan veranderen.

Ik denk dat messaging bruikbaar is voor dingen waar nu apps en sites voor gebruikt worden. Maar het is persoonlijker, intiemer. Dit kan snel gaan omdat aanbieders van messaging platforms API’s aanbieden en omdat andere partijen zich storten op het aanbieden van slimme bots en bot-platforms.

Zie bijvoorbeeld:

Accelerated Mobile Pages

Een hele andere ontwikkeling die het gebruik van silo-achtige apps gaat transformeren is AMP, accelerated mobile pages, waar ik een boeiende presentatie van heb bijgewoond, gegeven door een knakker van Google. Daarnaast werd er gesproken over deep linking in mobile. Ik denk dat diverse tekortkomingen van mobiele apps – rare kleine, gesloten dingen, micro-universa – nu in stapjes aangepakt worden. Dat lijkt mij een mooi vooruitzicht. Apps zijn mooie dingen, maar ook fundamenteel beperkt en beperkend, zoals ze nu werken.

AR en VR

Augmented Reality (AR) en Virtual Reality (VR) waren zeer aanwezig op SXSW. Ik denk dat er geen heel scherpe scheidslijn tussen beide is. AR is een al oud begrip en is mijns inziens de hype-fase niet voorbij gekomen. Ik heb die toepassingen ‘op’ gewone televisie en bordspelletjes destijds met argwaan aanschouwd. Kansarme ideeën. Gedoe. Net als met een scherm voor je kop door een stad lopen en dan zien ‘oh, in dat gebouw zat Rembrandt te kwasten!’

VR is natuurlijk vooral door de Oculus Rift opnieuw en hevig in de belangstelling komen te staan. Maar het is ook stokoud.

De belofte van Oculus (voor véél geld gekocht door Facebook ondanks nul omzet) hangt al ruim twee jaar in de lucht, maar nu worden dingen wel bijna concreet, lijkt het. Dat ding is nu commercieel beschikbaar, tegen een prijs die grootschalige uptake hevig in de weg zit: $599 voor een basis set (circa $1,500 voor een beetje volledige set, las ik in de Wall Street Journal). Dat blijft dus klein. Maar er komen golven andere en goedkopere brillen aan. Ik denk dat alleen VR-toepassingen gebaseerd op een gewoon mobiel device met een eenvoudige ‘ding-op-de-knar’ (DopK) een beetje schaal gaan maken.

Op SXSW werd uitgebreid gesproken over toepassingen in de onroerend goed handel, toerisme, sport training en – natuurlijk – porno.

De discussies en demonstraties gingen verder dan spelletjes. Desondanks, het blijft een technologie met haken en ogen. Gaan we straks met die rare brillen op samen TV kijken? Virtueel voetballen? Of sex hebben? Ik vraag me dat af. Ik zie daar dezelfde belemmeringen als met – de bekende hoax – wearables: dat gaan mensen niet massaal doen, het is gedoe, zo’n ding op je harses. 3D TV met brillen, jaren her: kansloos. En al die TV fabrikanten toen maar opgewonden doen. Tsja.

Laat ik dat generaliseren: op SXSW, CES en andere Internet-centrische events is de technologie vaak dominant maar is de consumenten-dimensie wel eens dunnetjes. Welk probleem voor mensen lost een technologie op? En gaan gewone mensen het ook massaal adopteren? Die vraag… die stellen technologen zich niet altijd.

Ik ben geneigd te denken dat VR zoals we dat nu kennen eerder de kant van zakelijke of ‘serieuze’ toepassingen op gaat, dan die van consumenten en entertainment. Enfin, dat gaan we binnenkort zien. Maar spelletjes ook natuurlijk. Dat is al een monomane bezigheid, daar kan wel een rare asociale bril bij.

Mars

De laatste categorie die ik wil noemen is ruimtevaart, of nog specifieker: reizen naar Mars. Dat onderwerp leeft nogal, waarschijnlijk vooral door de bemoeienis van types als Bezos en Musk. En Bas Lansdorp! Het heeft een hoog jongensboek-gehalte. Ik kan me de zin (alsmede het rendement) ervan niet goed voorstellen, maar dat moet aan mij liggen want het maakte op SXSW (en elders) veel los. Ik vraag me nog steeds af waar ruimtevaart nou precies goed voor is. Ik heb meer en meer vernieuwende spin-offs gezien van oorlogen (er waren diverse sessies met DARPA trouwens, bij SXSW) maar dat is politiek incorrect om te zeggen. Volgens mij heeft zelfs de maanlanding in 1969 weinig goeds gebracht, maar ik besef dat ongeveer iedereen dat met mij oneens is. Ook op SXSW, dezer dagen. Binnenkort naar Mars dus, zei men daar. One-way of ook terug?

Iritatie

Enkele woorden over irritante trends, namelijk buzzwords en hypes. Deze industrie – online, interactive, digital, hoe je het ook noemt – produceert buzzwords, hypes en soms gewoon gelul. Aan de lopende band. Dingen worden snel – zeer snel – tot ‘enorm belangrijk’ gebombardeerd. Daar ontsnapt SXSW ook niet aan. Soms is het ‘raak’ hoor, dan worden dingen vroegtijdig en terecht aangemerkt als ‘dit gaat heel groot worden’ (dat was met Twitter ooit zo, jaren her). Maar het is vaker mis. Of het blijft rond zingen, jaar na jaar, met voortdurend herkauwen. Of het betekent bijna niks – oude wijn in nieuwe zakken. Scepsis is gepast.

Internet of Things

Wat dit jaar irriterend rond zong: storytelling, design thinking, personal assistants, Internet of Things. Een failed label als ‘wearables’ werd nog af en toe gehoord. Wie herinnert zich nog de vreugde over Google Glass? En andere oplossingen op zoek naar een probleem? Zoals ‘gamification’ grotendeels onzin gebleken. De tot pulp geherkauwde term ‘cross-media’ heb ik goddank niet meer gehoord. Maar ‘the Internet of Things’ (IoT), dat doet het goed! Daarover dit: het zou zeer wel serieus kunnen zijn, denk ik, al die apparaten en sensoren aan het alomvattende web. Maar best veel discussies blijven steken in vaag intentioneel gebabbel, suffe voorbeelden (‘dan zegt je ijskast je dat de melk bijna op is’ – duh?!) en referenties door mensen die gewoon modieus willen zijn. Ik denk dat er IoT-toepassingsgebieden zijn, maar vind de discussie daarover vaak meer trendy dan inhoudelijk. Enfin, volgend jaar dan maar, die diepte in.

Korte-termijn veranderingen

Als ik de dingen die ik heb gehoord overpeins dan denk ik dat de volgende ontwikkelingen een relatief korte-termijn effect hebben:

Nieuwe-nieuwe media
Messaging als interface voor (bijna) alles
Lichte, praktische, onopvallende vormen van AI
Robots, in niet zo zichtbare B2B sferen

Andere dingen die ik aanhaalde hebben meer tijd nodig om de meter te doen uitslaan. Sommige zullen herrie maken maar economisch weinig doen (ruimtevaart?). De uitspraken die ik hier doe zijn onwetenschappelijk, vaag en nauwelijks toetsbaar, maar voor meer diepgang is dit niet de plaats en heb ik geen tijd!

Voor mij – wellicht zegt dat meer over mij dan over de industrie – is de potentiële universaliteit van messaging platforms, met API’s, bots en brokjes AI, de meest veelbelovende ontwikkeling. Er waren ook andere grote dingen maar deze was voor mij het meest baanbrekend. Maar het moet nog wel gebeuren!

Teleurstelling of hype

Over teleurstellingen en hypes heb ik het al gehad. Het hoopvol-gelul-gehalte is altijd wel hoog bij congressen over innovatie, web en tech, maar ik schat dat dat bij SXSW relatief aan de lage kant is. Ik heb er enkele genoemd, ook SXSW ontsnapt niet aan gebabbel. Als je alles gelooft wat je ziet of hoort, dan ben je snel van het verstandige pad af.

Het evangelie van de start-up, dat lijkt wat af te zwakken. Al was dat geloofsartikel nog aanwezig. Ik ben daar sceptisch over: de start-up is een lifestyle geworden, lijkt het. Geld verdienen aan verkoop, maar niet operationeel. Het leven richten op kapitaalverschaffers, soms meer dan op klanten. ‘Disruptie’ als toverwoord. Mijn gok is dat minder dan 10% van de start-ups overleeft. En dat vele innovaties – niet alle – pas tractie maken als ze ingepast worden in grotere dingen die massa hebben. Het zijn echt niet vooral 26-jarige nerds in een fancy gebouw die de wereld veranderen. Het is voor sommigen een doel op zich, een start-up te zijn. Het valt allemaal wel mee met die start-ups, het mooiste ligt achter ons, vermoed ik. En dat is bij SXSW langzaam zichtbaar aan het worden. Ik ga hier de populariteitsprijs niet mee winnen, weet ik. Pech.

Debunken

The rise and fall of American Growth
Laat ik deze debunker aanhalen voor het perspectief: Robert Gordon, van MIT. Die heeft recent het boek The rise and fall of American Growth geschreven waarin hij beweert dat het allemaal wel mee valt, dat hedendaagse innovatie. Die is een schijntje ten opzichte van de Industriële Revolutie, beweert hij. Gordon vindt de recente en huidige ontwikkelingen meer evolutionair dan revolutionair, en voorspelt dat dat de komende decennia zo blijft. Echte grote sprongen voorwaarts zoals door electriciteit, antibiotica, stoommachines, telefonie, de auto, centrale verwarming en airconditioning, grootschalige landbouw – die vinden nu niet plaats, stelt hij. Hij heeft een dik boek geschreven dat wellicht onderbouwt wat Peter Thiel een paar jaar geleden al zei: “We hoopten op vliegende auto’s, maar we kregen 140 karakters”. Dit staat in contrast tot de atmosfeer bij SXSW, maar lijkt mij geen onzinnig tegengeluid. Gordon voert bijvoorbeeld aan dat de productiviteit de afgelopen jaren hooguit lineair is toegenomen, en dat al het moois van digitalisering maar beperkte impact gehad heeft. Het doet mij een beetje denken aan de discussie over IT, circa 25 jaar geleden, waarin iemand reflecteerde: “Je ziet overal computers, behalve in de produktiviteitsstatistieken”. Dat was niet helemaal waar, maar de scepsis bleek wel een beetje terecht. Dat is nu wellicht ook het geval. Ik weet het niet zo goed maar ben gewoon wat allergisch voor een Hosanna-atmosfeer. En toch denk ik dat digitalisering veel betekent, en nog meer zal betekenen.

The second machine age
Een sceptische toon borrelt soms op in The second machine age van Brynjolfsson & McAfee, al zijn die veel meer upbeat dan Robert Gordon. Zij gaan onder andere in in op wat productiviteitsstatistieken niet laten zien: dat – bijvoorbeeld – muziek overal en makkelijk verkrijgbaar is (Spotify), dat diepe detail-informatie over ongeveer alles overal gratis beschikbaar is (WikiPedia), dat iedereen kostenloos met iedereen kan babbelen (Whatsapp, WeChat), dat Uitzending Gemist en digitale TV ons in staat stelt het acht-uur Journaal om tien over negen te bekijken, dat Khan’s Academy mij mijn weggezakte kennis van Laplace-transformaties doet oppoetsen, enzovoorts. Gratis. Het leven is gemakkelijker en beter geworden en dat gaat dóór. Maar waar zie je dat terug? In cijfers? Ik weet dat niet. Ik denk dat dat ‘gratis beter-effect’ behoorlijk groot is, vandaag, en nog wel even door gaat. Dat wordt onvoldoende erkend.

To solve everything, click here
Evgeny Morozov – auteur van To solve everything, click here – heb ik niet gezien of gehoord op SXSW. Die maakt af en toe gehakt van ‘hoopvolle digitalen’ die denken dat alles beter wordt van het web. Alles. Hij gaat er soms met een grote bijl op los, maar maakt ook hele zinnige punten. Lees hem, de SXSW community wil hem liever niet horen, denk ik zo.

Enfin, veel sceptische geluiden heb ik op SXSW niet gehoord. Dan roep ik wel wat.

Grumpy Old Men op SXSW

Ik weet zeker dat mensen met andere, betekenisvolle dingen komen die ik hier niet genoemd heb. Want dat is SXSW bezoeken: weten dat je driekwart of meer hebt gemist.

Laat ik afsluiten: SXSW bezoeken is verfrissend, inspirerend, licht vermoeiend maar verdomd leuk. Het interactieve deel is zeer goed, het muziek-deel is fantastisch (hoor ik) en het film-deel (weet ik uit ervaring) is bijzonder goed. Van dat laatste heb ik ook een en ander meegemaakt, zoals documentaires over:

De geschiedenis van Compaq (dat had ook een Mexicaans restaurant kunnen zijn, leerde ik?!)
De werkwijzen van self-improvement guru Tony Robbins, een sluwe oplichter met ongeveer dezelfde trucendoos als Nigeriaanse evangelische entrepreneurs (binnenkort op Netflix deze docu)
De enge dingen die sommige kinderen doen omdat ze denken dat dat moet van Slenderman (die figureert op www.creepypasta.com)
Het stressige leven van wedstrijd-gevogeltefokkers
Een hippie club die per ongeluk een groothandel in drugs wordt

De energieke lezer raad ik aan nog even op het web te zoeken: daar is meer over SXSW 2016 te vinden dan men verorberen kan. Van Nederlandse bodem en – nog meer – van elders. Nu, meer dan bijvoorbeeld vijf jaar terug, is er een flink contingent van de bezoekers dat publiceert. Circa 95% daarvan doet dat uitgebreider en/of sneller dan ik nu doe. De luie of niet-lezer kan op zoek gaan naar video’s: van SXSW zelf zijn er niet zo veel. Ik geloof dat ze niet dol op zijn op streaming als after-the-facts video.

Maar er zijn wel veel ‘rand-video’s’ en als uitsmijter wijs ik op: Grumpy Old Men op SXSW, mijmeringen bij de ontbijttafel

Wat ik hier in dit stukje observeer is een subjectief druppeltje.

Michiel Buitelaar, Lagos, 29 maart 2016
Managing Director van Smile Nigeria; commissaris bij Novec, CX Company en Symbid.